ZESPół PAłACOWO-PARKOWY W JABłONNIE05-08-2011 14:03 |
Jabłonna od średniowiecza była własnością biskupów płockich, którzy w XV wieku wybudowali tu letnią rezydencję. W 1773 roku Jabłonnę odkupił od kapituły płockiej brat króla Stanisława Augusta - Michał Poniatowski ówczesny biskup płocki i późniejszy prymas Polski. Zamierzając przekształcić ją w elegancką rezydencję pałacowo-parkową, w 1774 roku zamówił projekt nowej siedziby u królewskiego architekta Dominika Merliniego. Całość pomyślano jako zespół trzech budynków: usytuowanego centralnie parterowego pałacyku będącego mieszkaniem właściciela oraz dwóch bocznych dwupiętrowych pawilonów.
Pawilon lewy zwany był Królewskim, ponieważ służył jako mieszkanie Stanisławowi Augustowi. Pawilon prawy przeznaczono dla gości, a przylegającą do niego piętrową oficynę - dla dworu i kancelarii prymasa. Angielski park krajobrazowy powstał w latach 70-tych i 80-tych XVIII wieku według projektu Szymona Bogumiła Zuga na miejscu barokowego ogrodu, z którego rozpościerał się widok na dolinę Wisły. Zug wzniósł również szereg pawilonów, z których do dziś przetrwały: grota, oranżeria i pawilon chiński. Pałacyk właściwy łączył pierwotnie klasycystyczną surowość potężnie wypiętrzonej części środkowej z barokową malowniczością elewacji frontowej ożywionej czworoboczną wieżyczką zwieńczoną kulą. Ośrodkiem kompozycji wnętrz był okrągły salon znacznie wyższy od pozostałych pomieszczeń (dekoracja sztukatorska - Antonio Bianchi 1775, dekoracja malarska - Szymon Mańkowski 1777). Wchodziło się do niego przez prostokątny westybul, z którego na lewo był dostęp schodami na wieżę a na prawo - do antyszambru. Pawilon prawy Po obu stronach salonu znajdowały się dwie sale, z których prawa mieściła jadalnię, a lewa - ogród zimowy. W skrajnych częściach budynku umieszczono apartamenty złożone z sypialni i garderoby. W 1794 roku Jabłonnę odziedziczył książę Józef Poniatowski, bratanek prymasa, który często bywał tu w latach 798-1806. Jego osobisty apartament mieścił się na parterze prawej oficyny. Po tragicznej śmierci księcia Józefa w bitwie pod Lipskiem (1813), Jabłonnę otrzymała w dożywocie jego siostra Teresa Tyszkiewiczowa.
Łuk triumfalny W 1822 roku obiekt stał się własnością Anny z Tyszkiewiczów 1°voto Potockiej 2°voto Dunin-Wąsowiczowej. Anna, która była kolekcjonerką i utalentowaną rysowniczką, od razu przystąpiła do przekształcania posiadłości chcąc z niej uczynić ośrodek kultu księcia Józefa. Wystawiła łuk triumfalny z napisem "Poniatowskiemu", gromadziła po nim pamiątki, a z czasem wmurowała w północną ścianę tablicę z napisem "Ustronie bohatera ozdobiwszy starannie bez naruszenia pamiątek potomkom przekazuję 1837/A.D.W.". Pomniki i pamiątki poświęcone bohaterom narodowym i wyrażające patriotyczne uczucia stanowiły wówczas szczególną cechę polskich parków krajobrazowych. W 1837 roku przy wjeździe do parku ustawiono bramę z dwoma granitowymi kolumnami przywiezionymi z zamku krzyżackiego w Malborku. Przy bramie wybudowano domki dla odźwiernych z napisem SALVE.
Oranżeria Sala ogrodu zimowego została przebudowana w stylu mauretańskim. Sypialnię i garderobę po prawej stronie połączono w dużą salę biblioteczną. Na zewnątrz dobudowano do pałacu od północy kolumnową pergolę, w której urządzono lapidarium. Wśród zachowanych fragmentów rzeźbiarskich znajduje się rzymski medalion z popiersiem cesarza Nerwy oraz płaskorzeźba przedstawiająca popiersie brodatego mężczyzny wykonana przez Baccio Bandinellego (XVI wiek).
Za czasów Anny Dunin-Wąsowiczowej przekształcono także park, w którym drzewostan został uformowany w wielkie klomby, a dziedziniec przed pałacem obsadzono drzewami i krzewami. Wybudowano również według projektu Henryka Marconiego nowe budynki gospodarcze i wielkie stajnie z wozowniami. W czasie wojny obronnej Poski w 1939 r. w pałacu w Jabłonnie przez krótki czas znajdowała się Kwatera Główna Armii „Modlin”. W lipcu 1944 r., wobec zbliżającego się frontu Potoccy przewieźli najcenniejsze dzieła sztuki ze zbiorów jabłonowskich do Warszawy – dzięki temu pewna ich część ocalała. Miesiąc później wojska niemieckie wysadziły pałac w powietrze. Pierwsze lata powojenne to odbudowa pałacu ze zniszczeń wojennych. W 1953 roku Jabłonnę przejęła Polska Akademia Nauk, która stworzyła tu ośrodek konferencyjno-wypoczynkowy (odbudowa pałacu według projektu Mieczysława Kuźmy, rekonstrukcja parku według projektu Gerarda Ciołka). Podczas odbudowy pałacu jego części środkowej, przywrócono stan z końca XVIII wieku, natomiast w częściach bocznych pozostawiono partie dobudowane w pierwszej połowie XIX wieku zmieniając ich elewacje. Wyposażenie wnętrz skompletowano po roku 1945. Sale reprezentacyjne urządzono meblami i obrazami z końca XVIII wieku i pierwszej połowy XIX wieku.
Park Alejami parku wiedzie ścieżka edukacyjna prezentująca 58 pomników przyrody i najciekawsze okazy ponad stuletniego drzewostanu.Dominującymi gatunkami drzew występującymi w parku są lipy, klony, dęby i topole. Pojedynczo rosną jesiony, wiązy, kasztanowce, graby, a z iglastych: sosny, modrzewie, świerki i jodły. Wiek drzew jest bardzo zróżnicowany, od ok. 200-letnich, stanowiących pomniki przyrody (57 drzew), poprzez drzewa 100-letnie i młodsze.
Park zamieszkuje wiele gatunków ptaków: kwiczoł, drozd śpiewak, kos, rudzik, dzięcioł czarny, zielony i duży, muchówka szara, bogatka, sikora modra, pliszka siwa, zaganiacz, pokrzewka cierniówka, kapturka, piecuszek, pierwiosnek, świstunka, mysikrólik, czyżyk, dzwoniec, gil, grubodziób, zięba, kowalik, trznadel, kukułka, pełzacz ogrodowy, sójka, strzyżyk, szpak, wróbel domowy, mazurek, grzywacz i sierpówka. Dla amatorów dwóch kółek wzdłuż Wisły na obrzeżach parku biegnie trasa rowerowa w kierunku Warszawy i Nowego Dworu Mazowieckiego.
Źródło: http://www.palacjablonna.pl
|